TAM TẠNG (TIPIṬAKA)
- Lời dạy của Đức Phật về những điều học giới.
- Lịch sử Đức Phật.
- Lịch sử kết tập Tam tạng.
Có 3 phần:
Phần 1: Suttavibhaṅga (Phân Tích Giới Bổn).
Gồm 227 điều của tỳ khưu, 311 điều của tỳ khưu ni. Chia làm 2:
I. Bộ Pācittiyapāḷi (Pārājikapāḷi). Gồm 4 pārājika (bất cộng trụ), 13 saṅghādisesa (tăng tàng), 2 aniyata (bất định), 30 nissaggiya pācittiya (ưng xả đối trị). Có 1 quyển:
1. Phân Tích Giới Tỳ Khưu I (Pārājikapāḷi).
II. Bộ Pācittiyapāḷi (Pācittiyapāḷi). Gồm: 92 pācittiya (ưng đối trị), 4 pāṭidesanīya (ưng phát lộ), 75 sekhiyā dhammā (ưng học pháp), 7 adhikaraṇasamathā dhammā (các pháp dàn xếp tranh tụng), bhikkhunīvibhaṅga (phân tích giới tỳ khưu ni).
2. Phân Tích Giới Tỳ Khưu II (Pācittiyapāḷi bhikkhu)
3. Phân Tích Giới Tỳ Khưu Ni (Pācittiyapāḷi bhikkhunī)
Phần 2: Khandhaka (Hợp Phần).
Gồm 92 ưng đối trị (pācittiya), 4 ưng phát lộ (pāṭidesanīya), 75 ưng học pháp (sekhiyā dhammā), 7 các pháp dàn xếp tranh tụng (adhikaraṇasamathā dhammā), phân tích giới tỳ khưu ni (bhikkhunīvibhaṅga). Chia làm 2:
III. Đại Phẩm (Mahāvaggapāḷi).
Gồm 10 chương. Lịch sử Đức Phật khi mới giác ngộ và cách hành tăng sự theo Luật.
4. Đại Phẩm I (Mahāvaggapāḷi I).
5. Đại Phẩm II (Mahāvaggapāḷi II).
IV. Tiểu Phẩm (Cullavaggapāḷi).
Gồm 12 chương. Cách hành tăng sự theo luật từ Đại Phẩm suốt quá trình đi đến của Tỳ-khưu ni và làm đúng theo trình tự kết tập Tam tạng.
6. Tiểu Phẩm I (Cullavaggapāḷi I).
7. Tiểu Phẩm II (Cullavaggapāḷi II).
Phần 3: Parivāra (Tập Yếu).
V. Tập Yếu (Parivārapāḷi).
Những vấn đề linh tinh (nhỏ nhặt), hay riêng lẻ.
9. Tập Yếu II (Parivārapāḷi II)
B. TẠNG KINH (SUTTANTAPIṬAKA)
Tập hợp quá trình thuyết giảng giáo pháp. Có 5 bộ.
I. Trường Bộ (Dīghanikāya)
Gồm 34 bài Kinh dài.
10. Trường Bộ 1 (Dīghanikāya I)
11. Trường Bộ 2 (Dīghanikāya II)
II. Trung Bộ (Majjhimanikāya)
Gồm 152 bài Kinh trung.
12. Trung Bộ 1 (Majjhimanikāya I)
13. Trung Bộ 2 (Majjhimanikāya II)
14. Trung Bộ 3 (Majjhimanikāya III)
III. Tương Ưng Bộ (Saṃyuttanikāya)
Gồm 7 762 bài kinh được sắp xếp theo nhóm.
15. Tương Ưng Bộ 1
16. Tương Ưng Bộ 2
17. Tương Ưng Bộ 3
18. Tương Ưng Bộ 4
19. Tương Ưng Bộ 5
IV. Tăng Chi Bộ (Anguttaranikāya)
Gồm 9 557 bài kinh được sắp xếp thành nhóm theo nguyên tắc.
20. Tăng Chi Bộ 1
21. Tăng Chi Bộ 2
22. Tăng Chi Bộ 3
23. Tăng Chi Bộ 4
V. Tiểu Bộ (Khuddakanikāya)
Những lời dạy riêng lẻ, lịch sử và những câu chuyện khác nhau.
(1) 28. Tiểu Tụng (Khuddakapṭhapāḷi). Những bài Kinh tụng.
(2) ++ Pháp Cú (Dhammapadapāḷi). 423 câu kệ.
(3) ++ Phật Tự Thuyết (Udānapāḷi). Những điều Phật tự thuyết.
(4) ++ Phật Thuyết Như Vậy (Itivuttakapāḷi). Dẫn chứng đức Phật thuyết.
(5) 29. Kinh Tập (Suttanipātapāḷi). Tập hợp từ những bài kinh riêng lẻ.
(6) 30. Chuyện Thiên Cung (Vimānavatthupāḷi). Những câu chuyện của người ở Thiên cung
(7) ++ Chuyện Ngạ Quỷ (Petavatthupāḷi). Câu chuyện của Ngạ quỷ
(8) 31. Trưởng Lão Tăng Kệ (Theragāthāpāḷi). Những kệ ngôn khác nhau của chư Thánh tăng
(9) ++ Trưởng Lão Ni Kệ (Theragāthāpāḷi). Những kệ ngôn khác nhau của chư Thánh ni
(10) 32. Bổn Sanh I (Jātakapāḷi I). Những câu chuyện trong những kiếp quá khứ của Đức Phật.
33. Bổn Sanh II (Jātakapāḷi II)
34. Bổn Sanh III (Jātakapāḷi III)
(11) 35. Đại Diễn Giải (Mahāniddesapāḷi). Vấn đề của xiển minh (giải thích) sự phân loại chia làm Đại xiển minh và Tiểu xiển minh
36. Tiểu Diễn Giải (Cullaniddesapāḷi)
(12) 37. Phân Tích Đạo I (Paṭisambhidāmagga I). Sự thực hành để đi đến có trí tuệ tột cùng.
38. Phân Tích Đạo II (Paṭisambhidāmagga II)
(13) 39. Thánh Nhân Ký Sự I (Apadānapāḷi I). Đời sống lịch sử của Đức Phật và Thánh tăng đệ tử và Thánh ni đệ tử.
40. Thánh Nhân Ký Sự II (Apadānapāḷi II)
41. Thánh Nhân Ký Sự III (Apadānapāḷi III)
(14) 42. Phật Sử (Buddhavaṃsapāḷi). Lịch sử của 24 vị Phật quá khứ.
(15) ++ Hạnh Tạng (Cariyāpitakapāḷi). Câu chuyện thực hành những pháp độ của Đức Phật.
43. Cẩm Nang Học Phật (Nettipakarana)
44. Petakopadesa (chưa dịch)
45. Milinda Vấn Đạo (Milindapañhapāḷi)
Lưu ý:
- Tam Tạng Thái Lan và Cambodia chỉ liệt kê Tiểu Bộ, Tạng Kinh đến tập 42 theo truyền thống được ghi lại ở Chú Giải. Nên chỉ gồm có 15 phần, từ tập Tiểu Tụng đến Hạnh Tạng.
- Hai tập Tiểu Bộ Nettipakarana, Petakopadesa được thấy ở Tam Tạng Miến Điện và Sri Lanka.
- Tập Tiểu Bộ Milindapañhapāḷi được thấy ở Tam Tạng Miến Điện.
- Ba tập Nettipakarana, Petakopadesa, Milindapañhapāḷi đều được liệt kê vào Tam Tạng Song Ngữ Pali - Việt.
- Các tập Chuyện Thiên Cung, Chuyện Ngạ Qủy, Trưởng Lão Tăng Kệ, Trưởng Lão Ni Kệ, Chuyện Tiền Thân Đức Phật của HT. Thích Minh Châu và GS. Phương Lan đã được đưa xuống phần Chú Giải.
C. TẠNG VÔ TỶ PHÁP (ABHIDHAMMAPIṬAKA)
Đề cập về nguyên lý cơ bản chuyên môn đều là về vấn đề pháp siêu lý, dạy cho chúng ta thấy rõ pháp bản thể đúng theo sự thật trong thân ta và tất cả chúng sanh như là tâm, sở hữu, sắc pháp và cũng sẽ biết rõ Níp-bàn là mục đích tối thượng trong Đạo Phật.
I. Pháp Tụ (Dhammasaṅganī)
46. Bộ Pháp Tụ
Những Pháp tập hợp theo tụ theo chùm gọi là chương, có tất cả bốn chương là:
a) Chương phân loại tâm: trình bày sự phân chia tâm và sở hữu .v.v…
b) Chương phân loại sắc pháp: trình bày sự phân chia về sắc pháp .v.v…
c) Chương toát yếu: trình bày pháp theo mẫu đề (đầu đề) của pháp siêu lý (Paramatthadhamma).
d) Chương trích yếu: trình bày sự phân chia phần pháp chánh yếu theo Đầu đề của pháp siêu lý (paramatthadhamma).
II. Phân Tích (Vibhaṅgapakaraṇa)
Sự phân chia đầu đề trong bộ Pháp Tụ. Tất cả đầu đề tam có 22 nhóm và đầu đề nhị có 100 nhóm, chia làm 18 phân tích như là Uẩn phân tích (phân chia Uẩn), Xứ phân tích (phân chia Xứ), Giới phân tích (phân chia Giới), Đế phân tích (phân chia Đế), Quyền phân tích (phân chia quyền), Duyên Khởi phân tích (phân chia theo Duyên Khởi), Niệm Xứ phân tích (phân chia theo Niệm Xứ), .v.v…
III. Ngữ Tông (Kathāvatthu)
48. Bộ Ngữ Tông
Là sự tranh luận để giải thích nhân quả cho thấy rằng luận điểm (quan điểm) của phần tha ngôn (các vị tỳ khưu trong bộ phái cắt ra từ Trưởng Lão Bộ trong thời đại đế Asoka) với số lượng 219 quan điểm sai lệch với Phật ngôn xưa mà các vị tỳ khưu Trưởng Lão Bộ đã thực hành theo. Ở cách thức tranh luận phải có logic. Đáng quan tâm ở đây là Phật ngôn được Đức Phật thuyết một cách đầy đủ, khuôn mẫu mà chỉ có trong bộ đó.
IV. Nguyên Chất Ngữ (Dhātukathā)
Là những lời giải thích về vấn đề 5 uẩn, 12 xứ, 18 giới theo đầu đề của bộ với số lượng 105 câu và đầu đề từ bộ Pháp Tụ với số lượng 266 câu (mẫu đề tam 66 câu trong 22 nhóm và nhị đề 200 câu trong 100 nhóm) trình bày bởi nhiều cách khác nhau (số lượng 14 cách). Để tìm lời giải đáp là câu pháp thực tính đó yếu hiệp (nhiếp) được bao nhiêu Uẩn? Yếu hiệp được bao nhiêu Xứ? Và yếu hiệp bao nhiêu Giới? Không yếu hiệp bao nhiêu Uẩn? Không yếu hiệp bao nhiêu Xứ? Không yếu hiệp bao nhiêu giới?
V. Nhân Chế Định (Puggalapaññattipāḷi)
Là sự định đặt (sự thông báo, trình bày hay giải thích) trong 6 vấn đề là:
a) Uẩn chế định là sự chế định vấn đề của Uẩn.
b) Xứ chế định là sự chế định vấn đề của Xứ.
c) Giới chế định là sự chế định vấn đề của Giới.
d) Đế chế định là sự chế định vấn đề của Đế.
e) Quyền chế định là sự chế định vấn đề của Quyền.
f) Nhân chế định là sự chế định vấn đề về Người.
Quyển IV và V gọm chung lại thành 1 quyển số 49. Bộ Nguyên Chất Ngữ và Nhân Chế Định
VI. Song Đối (Yamakapakaraṇa)
Sự vấn – đáp về vấn đề mười nhóm Pháp thực tính theo phương pháp hai câu là câu hỏi – câu trả lời thành một đôi là cách đặc biệt của bộ này. Mười nhóm Pháp thực tính như là: Căn (Pháp thực tính về nhân), Uẩn, Xứ, Giới, Đế, Hành, Tùy Miên, Tâm, Pháp, Quyền.
Mười nhóm pháp thực tính này chia ý chính của bộ Song Đối ra mười song, gọi tên theo nhóm pháp thực tính có phần chính là: 1) Căn song, 2) Uẩn song, 3) Xứ song, $) Giới song, 5) Đế song, 6) Hành song, 7) Tùy miên song, 8) Tâm song, 9) Pháp song, 10) Quyền song.
Bộ Song Đối có 2 quyển thượng và hạ gom chung thành 1 quyển số 50. Bộ Song Đối
VII. Vị Trí (Patthānapakaraṇa)
Phần phân tích đầu đề pháp thực tính hay đầu đề có tất cả 266 câu (112 nhóm) trong bộ Pháp Tụ bởi mãnh lực duyên 24 loại có Nhân duyên (Hetupaccayo) .v.v… để cho thấy là tất cả pháp thực tính có quy luật sanh lên theo nhân duyên. Tất cả không sanh lên theo sự điều khiển của người nào nhưng diễn tiến theo quy luật của pháp tự nhiên gọi là định luật tâm, định luật nghiệp, định luật pháp.
52. Bộ Vị Trí quyển 3&4
53. Bộ Vị Trí quyển 5&6
-------------
CHÚ GIẢI (AṬṬHAKATHĀ)
Chú Giải theo Pāḷi Tích Lan có 34 quyển. Việt dich có 13 quyển.
I. Chú Giải Tạng Luật
Samantapāsādikā 1-8 (Chú Giải Tạng Luật 1-7)
II. Chú Giải Tạng Kinh
Sumaṅgalavilāsinī (Chú Giải Trường Bộ)
Papañcasūdanī (Chú Giải Trung Bộ)
Sāratthappakāsinī (Chú Giải Tương Ưng)
Manorathapūraṇī (Chú Giải Tăng Chi)
Paramatthajotikā I (Chú Giải Khuddakapātha) - /1/ Chú Giải Tiểu tụng
Dhammapadaṭṭhakathā (Chú Giải Dhammapada ) - /2/ Chú Giải Pháp Cú
Paramatthadīpanī I (Chú Giải Udāna) - /3/ Chú Giải Phật Tự Thuyết
Paramatthadīpanī II (Chú Giải Itivuttaka) - /4/ Chú Giải Phật Thuyết Như Vầy
Paramatthajotikā II (Chú Giải Suttanipāta) - Chú Giải Kinh Tập
Paramatthadīpanī III (Chú Giải Vimānavattha) - /5/ Chú Giải Chuyện Thiên Cung
Paramatthadīpanī IV (Chú Giải Petavatthu) - /6/ Chú Giải Chuyện Ngạ Quỷ
Paramatthadīpanī V (Chú Giải Theragathā) - /7/ Trưởng Lão Kệ
Paramatthadīpanī VI (Chú Giải Therīgāthā) - /8/ Chú Giải Trưởng Lão Ni Kệ
Jātakatthavaṇṇanā (Chú Giải Jātaka) - /9/ Chuyện tiền thân Đức Phật
Saddhammajotikā (Chú Giải Niddesa)
Saddhammappakāsinī (Paṭisambhidāmagga - Chú Giải Phân Tích Đạo)
Visuddhajanavilāsinī (Chú Giải Apadāna)
Madhuratthavilāsinī (Buddhavaṃsa) - /10/ Chú Giải Lịch Sử Chư Phật
Paramatthadīpanī VII (Chú Giải Cariyāpiṭaka)
III. Chú Giải Tạng Vô Tỷ Pháp
Atthasālinī (Chú Giải Dhammasaṅganī) - /11/ Chú Giải Bộ Pháp Tụ.
Sammohavinodanī (Chú Giải Vibhaṅga) - /12/ Chú Giải Bộ Phân Tích.
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Dhātukathā).
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Puggalapaññatti).
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Kathāvatthu) - /13/ Chú Giải Thuyết Luận Sự.
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Yamaka).
Pañcappakaraṇaṭṭhakathā (Chú Giải Patthāna).
-----------------------------
Tài liệu tham khảo: Tạng Luật (Bhikkhu Indacanda), tạng Kinh (HT. Minh Châu), tạng Vô tỷ pháp (Bhikkhu Santakicco), Vô tỷ pháp là Phật ngôn (Bhikkhu Abhisidhi), Chú giải (TK Siêu Minh).
Bản cập nhật ngày 01/10/2021